DPIA-update Copilot: van rode vlag naar gecontroleerde adoptie

Microsoft luistert. En ze leveren. Voor Europa. Voor Nederland. En dat is belangrijk. De nieuwe DPIA (Data Protection Impact Assessment) op Microsoft 365 Copilot markeert een kantelpunt. Waar eerder het advies van SURF en SLM Rijk streng en duidelijk was. Copilot voorlopig niet inzetten, is dat advies nu verschoven naar voorzichtig starten, met voorwaarden. De rode vlag is weg. Het licht staat op oranje. Organisaties hebben nu ruimte om Copilot verantwoord in te zetten. 

Wat is een DPIA – en wie doen dit onderzoek? 

Een DPIA is een verplichte risicoanalyse onder de AVG zodra verwerking van persoonsgegevens waarschijnlijk een hoog risico oplevert. Zie het als een privacy-APK voor software: 

• Welke persoonsgegevens worden verwerkt?  
• Welke risico’s zijn er? 
• Welke maatregelen moeten worden genomen? 

Er zijn twee partijen die een sleutelrol spelen rondom de DPIA: 

• SURF – voor hoger onderwijs en onderzoek. 
• SLM Rijk – voor de Rijksoverheid en ministeries. 

Hun eerdere advies was een duidelijke rem. Hun nieuwe ja, mits is een startsein. 

Van rood naar oranje: de verbeteringen 

Microsoft heeft vijf ingrepen gedaan die dit mogelijk maken: 

1. Diagnostic Service Data – minimale bewaartermijn 18 maanden en daarna kan het verwijderd worden. De data die Copilot nodig heeft om te functioneren. Dit kun je zelf instellen via purview.  

2. Transparantie in DSAR’s – inzageverzoeken zijn nu begrijpelijk en bruikbaar. 

3. Required Service Data – >180 categorieën van events inzichtelijk met doel, bewaartermijn en context. 

4. EU Data Boundary – fase 3 voltooid: alle data, ook support en logfiles, blijft in de EU/EFTA. 

5. Advies SURF en SLM Rijk – van “niet inzetten” naar “verantwoord starten onder voorwaarden.” 

Waarom dit een kantelpunt is 

• Checks & balances werken. Kritische vragen vanuit SURF en SLM Rijk hebben geleid tot echte verbeteringen.
• Microsoft zet de norm in AI transparantie. Waar veel AI-oplossingen een black box blijven, biedt Microsoft documentatie, afspraken en transparantie. 
• De verantwoordelijkheid verschuift. De basis is gelegd. Nu moeten organisaties zelf governance, beleid en adoptie op orde brengen. 

Mijn visie: waarom Microsoft hierin uniek is 

Ik werk dagelijks met organisaties die de stap naar AI overwegen. En steeds zie ik hetzelfde patroon: de meeste AI-tools zijn indrukwekkend qua functionaliteit, maar volledig ondoorzichtig qua werking. Ze geven geen inzicht in welke data verwerkt wordt, waar die data naartoe gaat, en welke risico’s je loopt. Dat maakt ze in essentie een black box. Voor een CIO of CISO is dat een onacceptabel risico. Microsoft doet het anders. 

• Ze zijn bereid hun diensten te onderwerpen aan DPIA’s en samenwerking met partijen als SURF en SLM Rijk.
• Ze leveren documentatie op een niveau van detail (>180 categorieën Required Service Data) dat je elders niet ziet.
• Ze bouwen structureel aan Responsible AI, met beleid, tooling (DLP, MIP, Purview) en een EU Data Boundary die toezichthouders vertrouwen geeft. 

Juist daardoor kan ik zeggen: Copilot is vandaag de dag de meest veilige en enterprise-ready AI-oplossing in Europa. Waar anderen zeggen: “Gebruik op eigen risico”, zegt Microsoft: “Gebruik, maar met kaders, governance en controle.”Dat verschil is fundamenteel. 

Advies aan CIO’s, CISO’s en IT-pro’s 

De rode vlag is weg, maar zonder plan is starten onverantwoord. Dit is mijn advies: 

1. Start met het definiëren van scenario’s waar AI ingezet gaat worden en bepaald per scenario de risico’s. Zo kun je al snel starten met scenario’s die weinig risico’s opleveren.  

2. Werk vanuit beleid – stel een AI-beleid op, gebaseerd op bestaande kaders (Algoritmekader, Handreiking Generatieve AI). 

3. IAM op orde – organiseer een Data Access Reset: schoon Teams en SharePoint, sluit gasttoegang, borg role-based access. 

4. Dataclassificatie en labeling – implementeer MIP-labels en koppel DLP-regels. 

5. Monitoring en auditing – zet Purview Audit en Insider Risk Management in om Copilot-gebruik te controleren. 

6. Training en adoptie – train medewerkers niet alleen in prompts, maar ook in verantwoord gebruik. 

Wortell’s roadmap: van visie naar praktijk 

Bij Wortell hebben we een duidelijke aanpak ontwikkeld om organisaties hierin te begeleiden: 

1. Inspire – executive briefings, DPIA-resultaten vertalen naar de praktijk, use cases tonen. 

2. Innovate – starten met pilots, IAM opschonen, labeling en DLP implementeren, medewerkers trainen. 

3. Implement – gefaseerde uitrol, monitoring en governance borgen. 

4. Improve – maturity scans, lessons learned vertalen naar beleid, adoptie doorlopend verbeteren. 

Waarom Wortell? Omdat wij ervaring combineren: 

• Technisch: IAM, MIP, DLP, Purview, EUDB. 
• Security & compliance: DPIA’s, AVG, governance. 
• Adoptie & change: training, bewustwording, cultuur. 

Dat maakt ons dé partner om organisaties veilig en verantwoord Copilot-ready te maken. 

Conclusie 

De DPIA-update is geen detail. Het is een kantelpunt. 

• SURF en SLM Rijk zeggen nu: verantwoord starten kan. 
• Microsoft heeft verbeteringen doorgevoerd die uniek zijn in de markt. 
• Copilot is de meest transparante en gecontroleerde AI-oplossing die vandaag beschikbaar is. 

Mijn boodschap aan leiders: De voorwaarden zijn er. Het is tijd om keuzes te maken. Met beleid, governance en training kun je Copilot verantwoord inzetten – en Nederland voorop laten lopen in AI-adoptie. Dit is geen rem meer. Dit is een startschot.